 |
Beerta Shimbiraha ee Jurong |
Singabuur inta aanay ka madaxbanaan federaalkii Malayshiya
ooy ka tirsanayd waxaa ay ahaan jirtay gobol ku xisaabsan wadankaa xisbi la
dhihi jiray PAP ayaa ololaha siyaasadeed u wadi jiray. Waxaa jiray kala
duwanaasho aragti siyaasadeed iyo mid dhaqaalo oo u dhaxaysay labada xisbi ee
Malayshiyada kale iyo Singabuur oo dhinac ah kaasoo horseeday rabshado siyaasadeed
iyo muran dhexdooda ah. Sidoo kale dhanka dhaqaalaha waxaa marksto ka
muuqanayay Singabuur farqi aan caadi ahayn kaasoo dhanka Singabuur muujinayay
heer aad u liito. Si kastaba, waxa yaabka lahaa waxay ahayd in Raisulwasaarihii
Malayshiya Tunku Abdul Raxmaan uu go’aan muuqanayay ku dhiirado madaama
Singabuur soo jiidasho dhankasto leh aanay haysan goaankaasoo ahaa in Singabuur
garabkeeda gasho ooy iska go’do.
 |
Rw asaasay Singabuurtan si idaba joog oo loo doortay sadex goor ayuu xukunka qabtay wuxuuna xafiiska hayay 1965-1990 |
Xaaladaas oo kale umaysan diyaarsanayn waxayna si toos ah u
go’aday 1965 iyadoo noqotay wadan goonidiisa u madaxbanaan. Raisulwasaare waxaa
ka noqday isla hogaamiyihii hogaaminayay xisbigii PAP eek u matalayay federaalka
Malayshia Singabuur intaanay gooni noqon ninkaas oo laguna magacaabi jiray Lee
Kuan Yew markii danbana mid lagu aflaxay u noqday wadankiisa oo ka af qabtay
hadaantii loo filayay ooy qaar wargaysyada caalamka ugu afka dheer uuna ka mid
ahaa New York Times uu daabacay cinwaan ahaa
in Singabuur ka masaxantay qariirada dunida.
Goor horeba waxkastoo dayro ah oo laga yiri Singabuur iyo
masuuliyiintooda, shacabkooduna dhagaha ka buuxsadeen waxaa bilaabatay in mar
un meelkastooy ku haysteen quus iyo dayro ka hurgufeen go’aansadeena in tub
horleh cagta saaraan taasoo uu ku hogaaminayo raisulwasaare Lii Kuan iyagoo
aaminay in ay dhisan karaan wadankooda. Madax iyo wasiiro wada yididiilo badan
baa isla helay jaanta ooy ka xalantahy laabtooda sugida hey’ado iyo ajanabi u
dhiso wadan waxaanu ahaa halhayskooda in Singabuur isku filnaato. Waxaa wasiir
maaliyad ka ahaa Singabuur 1968 Dr. Goh Keng Swee wax yar un ka dib xiligii ay
gooni u istaageen Dr. Goh sidiisaa buu u shiilayay maskaxdiisa kuna fakarayay
habkastoo uu wadankiisa dhaqaalo u soo galin karo.
 |
Dr. Goh Keng Swee Wasiirkii Dhaqaalaha 1967-1970 |
Dr. Goh wuxuu meel ku xariiqday mid ka mid ah miidda ka soo
baxaday fekerkiisa joogtada ah mar uu ka qaybgalayay shir Baanka Aduunka ugu
qabsoomay magaalada Riyo De Jenayro ee arliga Barasil waxayna ahyd arrintuu
buugiisa yar ku qortay siday ugu wanaagsantahy in laga sameeyo beer shimbiraha
lagu xanaaneeyo loona soo dalxiis tago aaga hoobadka ka ah buurta Bukit Peropok
ee magaalada Jurong. Wasiirka wuxuu qorsheeyay sanad gudihiis in lagu afmeero
hawsha dhisida qab shimbiro oo wayn kaaso ku fadhiyo bed dhan 0.2 km oo isku go’an.
Waxaa la dhameeyay diyaarinta qab-shimbireedka sanadii 1969
waxaana lagu magacaabay Beerta Shimbiraha ee Jurong waxaana ku baxday
diyaarinta beertan lacag dhan $3.5 milyan. Hada Beerta Shimbiraha ee Jurong waa
beerta ugu caansan dunida loona soo dalxiis tago waxaana lagu hayaa 5,000 oo
shimbiro kuwaasoo ka kooban jaadad gaarayo 400 oo nooc waxaana dhawaan lagu
siyaadiyay dayactir gaarayo $10 milyan taasoo lagu sameeyay dhismayaal waawayn
oo laga soo galo iyo goobo bilicsan oo laga dukaamaysto macmacaan iyo qabowna
lagu iibiyo.
Wadankii Singabuur ee laga filayay in uu ka tirmo qariirada
dunida manta waxa uu ka yahay kaalinta afaraad wadamada baraawo sooranta ah iyo
kaalinta sadexaad wadamada ugu musua yar caalamka. Taas waxay ka dhalaay isku
kalsoonaanta ay muujiyeen dadka ree Singabuur iyo siday u heleen fikrada saxda
ah ee ahayd in aanay cid aan iyaga ahayn dhisi Karin dhulkay ku dhasheen.
Waxaan aaminsanahay markaan aragno waxyaabahakan mudan in
lagu xardho biyo dahab ee ay asaag ka samaysanayaan dhulkooda hooyo waxa ugu
wanaagsan ee aan samayn karno ma aha in aan u kala dhuumano dhulalkaa si aan
ugu noolaano ee waa in aan ka hirgalinaa oon ka samaynaa wax la mid ah ama ka
sii xiiso badan dhulkeena. Waxaan ku mashquuli karnaa in aan kala ogaano hadii
aan ku xisaabtami isku kalsoonaanta naftooda ay u hayaan madaxdeena iyo haday
la mid yihiin wasiirkii maaliyada ee Singabuur Dr. Goh. Ka mid ma nqon karaan
kuwa aan rajaynayno inay noo xasliyaan wadankan qaarka u heelan in siminaaro
dibada ugu kala ordaan iyagoo maanka ku hayo talaabada ugu horayso ee ay qaadi
doonaan inay tahay mid halkaa iyo siminaarka ay ka soo barteen.
Maalin dhow ayay ahayd mar xafiis aan galay si adeeg la iigu
qabto, balse masuulkii shaqada ii qaban lahaa ayaa la ii sheegay in uu siminaar
ku maqan yahay. Wax macquul ah ma aha ayaan ku dooday anigoo sabab uga dhigayo
in masuulka heerkan joogo ay ahayd inuu isku filnaasho ka gaaray haayado wadamo
sabool ah dhexdiisa ugu yeero say wax u baraan.
Waxaan kaloo ku xisaabtami karnaa masuuliyiinta caasimada
wadanka loo dhiibay masuuliyadeeda waxa ay la imaan karaan kuwaasoo wali madax
ka ah caasimad aan lahayn bas dadwene oo si cafimaad leh u bixinayo adeeg
isusocod dadwayne ama sidoo kale madax ka ah caasimad aan lahayn tagaasi uu isticmaalo
muwaadinka bixitaan khaas ah rabo in uu yeesho bixitaankaas ooy u suura galin
Karin mootooyinka marar badan oon waqti kasto noqon Karin u qabtay adeegaas
taasoo ka dhigan in aanay jirin cid dajisay nidaamka isusocodka dadwaynaha.
Abwaan hadraawi ayaa lahaa maanso tuducyo ka mid ah ay
wanqaraysay in loo baahanyahy in la sameeyo dhaq dhaqaal dhiilo lagu baajiyo -
“Inta gabay dhaf leeyahy hadaan kaaga dhira
fuulo
Hadaan dhaho hadaan
dhigo hadaan waliba dhiibdhiibo
Anigoon waxbo kuu
dhimin hadaan dhagaha kuu buuxsho
Dhaqdhaqaaq ma kaa
imman karaa dhiilo lagu baajo”.
Isku kalsoonaan iyo dhaq dhaqaaq xikmadaysan oo uu maanta
masuul wadankan u dhaartay uu la yimaado waxaa lagu xisaabin doonaa mid
baajisay dhiilo, dayac iyo ciil uu ku dhex wajahayay Soomaali Soomaliya
dhexdeeda.